autor: TKW Kancelaria
data publikacji: 17.09.2025 r.
Każdy przedsiębiorca może znaleźć się w sytuacji, gdy firma zaczyna mieć problemy finansowe. Rosnące zadłużenie, trudności z terminowym regulowaniem zobowiązań czy utrata płynności finansowej nie muszą jednak oznaczać końca działalności. Polski system prawny oferuje szereg procedur restrukturyzacyjnych w Polsce, które pozwalają uratować biznes przed upadłością. W tym przewodniku przedstawiamy kompleksową analizę dostępnych rozwiązań.
Polskie prawo restrukturyzacyjne, obowiązujące od 2016 roku, przewiduje cztery główne rodzaje postępowań. Każde z nich zostało zaprojektowane z myślą o różnym stopniu kryzysu w przedsiębiorstwie i oferuje inne narzędzia naprawcze.
Postępowanie o zatwierdzenie układu to najłagodniejsza forma procedury naprawczej. Przedsiębiorca samodzielnie negocjuje z kontrahentami warunki spłaty zobowiązań, a sąd jedynie zatwierdza wypracowane porozumienie. To rozwiązanie sprawdza się, gdy firma ma chwilowe problemy, ale zachowuje dobrą relację z kontrahentami. Całość może trwać zaledwie 2-4 miesiące, a przedsiębiorca przez cały czas zachowuje pełną kontrolę nad firmą.
Przyspieszone postępowanie układowe stanowi kolejny poziom interwencji. Tu już sąd aktywnie uczestniczy w procesie, wyznaczając nadzorcę sądowego. Procedura ta jest odpowiednia dla firm, których suma wierzytelności spornych nie przekracza 15% ogółu zobowiązań. Nadzorca sądowy czuwa nad prawidłowością procesu, ale zarząd nadal prowadzi bieżącą działalność. To dobra opcja, gdy większość kontrahentów skłania się do współpracy, ale potrzebny jest formalny nadzór.
Postępowanie układowe to pełna procedura sądowa dla bardziej skomplikowanych przypadków. Stosuje się ją, gdy poziom wierzytelności spornych jest wyższy lub sytuacja firmy wymaga głębszej analizy. Sąd wyznacza nadzorcę, który szczegółowo weryfikuje listę wierzytelności i pomaga w przygotowaniu planu restrukturyzacyjnego. Przedsiębiorca zachowuje zarząd, ale kluczowe decyzje wymagają zgody nadzorcy.
Postępowanie sanacyjne to najgłębsza forma procedury naprawczej, stosowana w przypadku poważnego kryzysu. Dotychczasowy zarząd traci kontrolę nad firmą na rzecz zarządcy wyznaczonego przez sąd. To drastyczne rozwiązanie, ale czasem jedyne, które może uratować przedsiębiorstwo przed likwidacją. Zarządca ma szerokie uprawnienia do reorganizacji zatrudnienia, renegocjacji umów i sprzedaży zbędnego majątku.
Główne różnice między poszczególnymi typami postępowań dotyczą zakresu ingerencji sądu, czasu trwania procedury oraz stopnia kontroli nad przedsiębiorstwem. W postępowaniu o zatwierdzenie układu przedsiębiorca zachowuje pełną autonomię i sam prowadzi negocjacje. Przyspieszone postępowanie układowe wprowadza element nadzoru sądowego przy zachowaniu zarządu przez dotychczasowe władze spółki.
Postępowanie układowe różni się możliwością objęcia większej liczby spornych wierzytelności i dłuższym czasem na wypracowanie rozwiązań. Natomiast postępowanie sanacyjne całkowicie zmienia model zarządzania – zewnętrzny zarządca przejmuje stery, co umożliwia przeprowadzenie radykalnych zmian strukturalnych niemożliwych przy zachowaniu dotychczasowego zarządu.
Istotne różnice występują także w zakresie ochrony prawnej. Każda kolejna procedura oferuje silniejszą ochronę przed egzekucją i większe możliwości modyfikacji zobowiązań. Jednocześnie wiąże się to z wyższymi kosztami i dłuższym czasem realizacji całego procesu.
Wybór odpowiednej procedury restrukturyzacyjnej w Polsce zależy przede wszystkim od kondycji finansowej firmy i charakteru zobowiązań. Nie ma uniwersalnego rozwiązania – każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy.
Postępowanie o zatwierdzenie układu sprawdzi się, gdy przedsiębiorstwo ma przejściowe problemy z płynnością, ale generalnie jego model biznesowy pozostaje rentowny. Warunkiem jest też dobra komunikacja z kontrahentami i ich gotowość do negocjacji. To rozwiązanie dla firm, które potrzebują jedynie czasowego oddechu – rozłożenia płatności na raty czy częściowej redukcji odsetek.
Przyspieszone postępowanie układowe wybieramy, gdy sytuacja staje się nieco poważniejsza, ale większość kontrahentów akceptuje naszą sytuację. Idealnie nadaje się dla firm, które mają jasną wizję wyjścia z kryzysu i potrzebują jedynie formalnych ram do przeprowadzenia naprawy. Kluczowe jest tu, aby wierzytelności sporne nie przekraczały 15% – w przeciwnym razie sąd odmówi otwarcia tego typu procedury.
Postępowanie układowe staje się konieczne, gdy struktura zadłużenia jest bardziej skomplikowana. Może to dotyczyć sytuacji, gdy mamy wielu kredytodawców o różnych interesach, część z nich kwestionuje wysokość zobowiązań lub gdy potrzebujemy więcej czasu na wypracowanie planu naprawczego. Ta procedura daje większą ochronę prawną, ale też wiąże się z większymi kosztami i dłuższym czasem trwania.
Postępowanie sanacyjne to ostatnia deska ratunku dla firm w głębokim kryzysie. Sięgamy po nie, gdy dotychczasowy zarząd nie radzi sobie z sytuacją, firma wymaga gruntownej reorganizacji, a bez radykalnych zmian grozi jej upadłość. Często dotyczy to przedsiębiorstw, które przez lata nagromadziły problemy strukturalne i potrzebują zewnętrznego, profesjonalnego zarządzania kryzysowego.
W procedurach restrukturyzacyjnych w Polsce kluczową rolę odgrywają dwie instytucje: sąd restrukturyzacyjny oraz doradca restrukturyzacyjny. Ich zadania się uzupełniają, tworząc system wsparcia dla przedsiębiorcy w kryzysie.
Sąd restrukturyzacyjny sprawuje nadzór judykacyjny nad całym procesem. To on decyduje o otwarciu procedury, zatwierdza propozycje układowe i czuwa nad przestrzeganiem prawa. Sędzia komisarz, wyznaczony do konkretnej sprawy, na bieżąco monitoruje przebieg procesu naprawczego, rozstrzyga spory między stronami i podejmuje kluczowe decyzje procesowe. Jego rola to nie tylko kontrola, ale także mediacja między często skonfliktowanymi interesami dłużnika i kredytodawców.
Doradca restrukturyzacyjny to licencjonowany profesjonalista, który pełni funkcję podobną do syndyka w postępowaniu upadłościowym, ale jego zadaniem jest ratowanie firmy, nie jej likwidacja. W zależności od typu postępowania może występować jako nadzorca sądowy lub zarządca. Nadzorca sądowy w postępowaniach układowych współdziała z dotychczasowym zarządem, kontroluje jego działania i wspiera w negocjacjach z kontrahentami. Zarządca w postępowaniu sanacyjnym przejmuje pełną kontrolę nad przedsiębiorstwem, stając się de facto jego tymczasowym szefem.
Współpraca między sądem a doradcą restrukturyzacyjnym stanowi fundament sukcesu całego procesu. Doradca regularnie raportuje sądowi o postępach, przedstawia plany działania i wnioskuje o zgodę na kluczowe decyzje biznesowe. Z kolei sąd zapewnia ramy prawne i autorytet niezbędny do przeprowadzenia często bolesnych reform.
Każde postępowanie restrukturyzacyjne, niezależnie od typu, przechodzi przez określone etapy. Znajomość tego procesu pozwala przedsiębiorcy lepiej przygotować się do procedury naprawczej i uniknąć niepotrzebnych opóźnień.
Pierwszym krokiem jest zawsze analiza sytuacji i przygotowanie dokumentacji. Przedsiębiorca musi sporządzić szczegółowy opis stanu finansowego firmy, listę kredytodawców wraz z wysokością zobowiązań oraz wstępny plan restrukturyzacyjny. To kluczowy etap, bo od jakości przygotowania zależy, czy sąd w ogóle otworzy postępowanie. Warto tu skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika lub doradcy restrukturyzacyjnego, który pomoże prawidłowo sformułować wniosek.
Po złożeniu wniosku sąd ma określony czas na jego rozpatrzenie. W przypadku przyspieszonych postępowań decyzja zapada zwykle w ciągu 1-2 tygodni, przy bardziej skomplikowanych procedurach może to potrwać do miesiąca. Jeśli sąd otworzy postępowanie, publikuje stosowne obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, co stanowi oficjalną informację dla wszystkich zainteresowanych.
Kolejny etap to ustalenie listy wierzytelności. Kredytodawcy mają określony termin na zgłoszenie swoich roszczeń, a nadzorca lub zarządca weryfikuje ich zasadność. To często najbardziej konfliktogenny moment, gdy różne strony próbują maksymalizować swoje korzyści. Profesjonalny doradca restrukturyzacyjny potrafi jednak sprawnie przeprowadzić ten proces, minimalizując napięcia.
Następnie przygotowywany jest szczegółowy plan restrukturyzacyjny i propozycje układowe. Plan musi prezentować realne założenia – pokazywać, jak firma zamierza wyjść z kryzysu i spłacić zobowiązania. Propozycje układowe określają konkretne warunki spłaty: czy nastąpi redukcja długu, rozłożenie na raty, konwersja na udziały czy kombinacja różnych rozwiązań.
Zgromadzenie wierzycieli to kulminacyjny moment całego procesu. Kontrahenci głosują nad przyjęciem układu. Do jego przyjęcia potrzebna jest większość głosów reprezentująca co najmniej 2/3 sumy wierzytelności. Jeśli układ zostanie przyjęty i zatwierdzony przez sąd, rozpoczyna się faza jego wykonania, która może trwać nawet kilka lat.
Czas trwania procedur restrukturyzacyjnych w Polsce znacząco się różni w zależności od wybranej ścieżki. Postępowanie o zatwierdzenie układu to najszybsza opcja – całość może zamknąć się w 2-4 miesiące. Przyspieszone postępowanie układowe trwa podobnie, choć przy skomplikowanych sprawach może się wydłużyć do pół roku. Postępowanie układowe zajmuje zwykle 6-12 miesięcy, natomiast postępowanie sanacyjne to najdłuższa procedura, mogąca trwać nawet 18 miesięcy, z możliwością przedłużenia.
Koszty procedury naprawczej to istotny element, który trzeba uwzględnić w planowaniu. Opłata sądowa od wniosku wynosi standardowo 1000 złotych, ale to dopiero początek wydatków. Wynagrodzenie nadzorcy sądowego lub zarządcy ustala sąd na podstawie rozporządzenia i zależy ono od przychodów restrukturyzowanej firmy oraz stopnia skomplikowania sprawy. Może to wynosić od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych miesięcznie.
Do kosztów sądowych trzeba doliczyć wynagrodzenie prawników i doradców. Kompleksowa obsługa prawna postępowania restrukturyzacyjnego to wydatek rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych, przy bardziej skomplikowanych sprawach kwoty mogą sięgać setek tysięcy. Dodatkowo pojawiają się koszty ogłoszeń, tłumaczeń dokumentów dla zagranicznych kontrahentów czy wycen majątku.
Warto jednak pamiętać, że koszty naprawy należy traktować jako inwestycję w ratowanie firmy. Alternatywą jest często upadłość, która oznacza nie tylko utratę przedsiębiorstwa, ale też znacznie wyższe koszty społeczne i finansowe dla wszystkich zainteresowanych stron.
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego przynosi natychmiastowe i bardzo korzystne skutki prawne dla dłużnika. Najważniejszym z nich jest ochrona przed egzekucją. Od momentu otwarcia postępowania nie można wszczynać nowych egzekucji przeciwko dłużnikowi, a te już prowadzone ulegają zawieszeniu. To daje firmie niezbędny oddech i możliwość spokojnej pracy nad planem naprawczym.
Przedsiębiorstwo może kontynuować działalność gospodarczą, co pozostaje kluczowe dla zachowania wartości firmy i jej zdolności do generowania przychodów. Pracownicy zachowują miejsca pracy, kontrahenci mogą dalej współpracować, a firma utrzymuje swoją pozycję rynkową. To zasadnicza różnica w stosunku do postępowania upadłościowego, gdzie działalność często zostaje wstrzymana.
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego zmienia też zasady wypowiadania umów. Niektóre umowy kluczowe dla działalności firmy otrzymują szczególną ochronę – nie można ich wypowiedzieć tylko z powodu otwarcia postępowania. Dotyczy to między innymi umów najmu lokali, leasingu czy kredytów. Z drugiej strony, zarządca w postępowaniu sanacyjnym otrzymuje prawo do odstąpienia od umów niekorzystnych dla masy sanacyjnej.
Ważnym efektem jest także zakaz potrącania wierzytelności powstałych przed otwarciem postępowania. Kredytodawcy nie mogą jednostronnie potrącać swoich należności z zobowiązaniami wobec dłużnika, co chroni płynność finansową restrukturyzowanej firmy. Wszystkie rozliczenia muszą odbywać się w ramach układu.
Otwarcie postępowania wpływa również na bieg terminów przedawnienia – ulegają one przerwaniu. Odsetki od zobowiązań objętych układem przestają naliczać się lub są naliczane według obniżonej stopy. To kolejny element, który pomaga firmie odzyskać finansową równowagę.
Procedury restrukturyzacyjne w Polsce oferują realną szansę na uratowanie firmy przed upadłością. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie problemów i wybór odpowiedniej ścieżki postępowania. Każda z czterech dostępnych procedur ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego tak ważne jest profesjonalne doradztwo na etapie podejmowania decyzji.
Pamiętajmy, że procedura naprawcza to nie oznaka porażki, ale dowód odpowiedzialności przedsiębiorcy. To szansa na uporządkowanie finansów, renegocjację warunków współpracy z kontrahentami i wypracowanie nowego, zdrowszego modelu biznesowego. W Kancelarii TKW w Gdańsku i Gdyni codziennie pomagamy przedsiębiorcom przejść przez ten trudny, ale często konieczny proces.
Jeśli Twoja firma boryka się z problemami finansowymi, nie czekaj aż sytuacja stanie się krytyczna. Im wcześniej podejmiesz działania, tym większe szanse na pomyślną reorganizację i zachowanie biznesu. Skontaktuj się z naszymi specjalistami – radcami prawnymi i licencjonowanymi doradcami restrukturyzacyjnymi, którzy pomogą wybrać najlepszą drogę dla Twojego przedsiębiorstwa.